Budowanie własnej wartości – jak podnieść swoją samoocenę?

Ostatnia aktualizacja: 28.12.2023

Budowanie własnej wartości to proces wymagający ciągłej pracy nad sobą – własnymi przekonaniami i postawami. Kluczowy jest w nim rozwój pozytywnego obrazu siebie i podejmowanie świadomego wysiłku w zakresie samoakceptacji, rozwoju osobistego i umiejętności radzenia sobie z wyzwaniami. By postrzegać siebie jako osobę wartościową i kompetentną, warto poznać różne strategie budowania własnej wartości i wybrać najlepiej rezonujący z naszymi przekonaniami model.

W Artykule:

• Budowanie własnej wartości to proces polegający na rozwijaniu pozytywnego i realistycznego postrzegania siebie jako osoby wartościowej i kompetentnej. To nie tylko akceptacja siebie, ale także uznawanie swoich mocnych stron, talentów i osiągnięć.
• Proces budowania własnej wartości wymaga ciągłej pracy nad własnymi przekonaniami i postawami, a niejednokrotnie również konfrontowania się z negatywnymi myślami i przemodelowywania tych wzorców.
• Podczas gdy samoocenę sprowadzić można do ogólnej oceny siebie, pewność siebie dotyczy w dużej mierze wiary we własne umiejętności.
• Niska samoocena pogarsza nie tylko funkcjonowanie społeczne, ale wpływa negatywnie również na ogólny dobrostan – może aktywować problemy psychosomatyczne takie jak chroniczne zmęczenie, bóle głowy, problemy żołądkowe czy napięcie mięśniowe.
• W zwiększaniu samooceny pomocne są ćwiczenia takie jak: afirmacje, praktykowanie wdzięczności, nauka stawiania granic, rozwijanie umiejętności, trening kompetencji itp. Strategie te pomagają w budowaniu zdrowego obrazu siebie.
• W procesie budowania własnej wartości nieodzowna jest autorefleksja, służąca lepszemu zrozumieniu siebie i wzmacnianiu pozytywnego obrazu własnej osoby.
• Adekwatne poczucie własnej wartości związane jest z ze stabilnym obrazem siebie, czyli zaufaniem do siebie, tzw. confidence, które warunkuje odporność psychiczną.

Spis treści:

1. Definicja własnej wartości
2. Budowanie własnej wartości – na czym polega?
3. Różnice między samooceną a pewnością siebie
4. Z czego wynika niska samoocena?
5. Niskie poczucie własnej wartości – jak je rozpoznać?
6. Strategie budowania własnej wartości
7. Autorefleksja – wzmacnianie pozytywnego obrazu własnej osoby
8. Jak znaleźć wartość w sobie?
9. Świadomość własnych zasobów

Zobacz też: Wybieram siebie, by wybrać życie na miarę siebie  – wywiad z Agnieszką Kozak, Uznanie szefa a poczucie spełnienia w pracy

Definicja własnej wartości

Budowanie własnej wartości to proces polegający na rozwijaniu pozytywnego i realistycznego postrzegania siebie jako osoby wartościowej i kompetentnej. To nie tylko akceptacja siebie, ale także uznawanie swoich mocnych stron, talentów i osiągnięć. To, co definiuje ją najtrafniej, to uznanie, że własna wartość obejmuje poczucie bycia godnym szacunku i miłości niezależnie od swoich osiągnięć czy porażek.

Według Agnieszki Kozak, psycholożki, psychoterapeutki, autorki książek, publikacji i popularnych seriali rozwojowych, „Wybieram siebie, by wybrać życie na miarę siebie” i „Trudny czas z nastolatkiem” w serwisie Youniversity, „z poczuciem własnej wartości rodzimy się wszyscy, bo poczucie własnej wartości to inaczej godność osobista (…) wszyscy się z nią urodziliśmy, ale może być tak, że mamy nieadekwatną samoocenę, czyli, że nałożono nam nieprawdziwe oceny, różnego rodzaju kłamstwa na nasz temat.” „Osobie z niskim poczuciem własnej wartości powiedziałabym po pierwsze, że wartość jest w nas wpisana, a po drugie, że należy zbudować adekwatną samoocenę na swój temat. To jest trudne, ale możliwe” – mówi Agnieszka Kozak w wywiadzie dla Youniversity.

Budowanie własnej wartości – na czym polega?

„To, czego potrzebujemy po pierwsze, to odkleić od siebie wszystkie kłamstwa związane z tym, że jesteśmy niewystarczający, albo nie da się z nami być, albo jesteśmy kłopotem, albo coś z nami nie tak” – przekonuje autorka serii „Wybieram siebie, by wybrać życie na miarę siebie”.

Proces budowania własnej wartości wymaga ciągłej pracy nad własnymi przekonaniami i postawami, a niejednokrotnie również konfrontowania się z negatywnymi myślami i przemodelowywania tych wzorców. W budowaniu własnej wartości kluczowy jest rozwój pozytywnego obrazu siebie i wzmacnianie pewności siebie. Jest to proces, który wymaga świadomego wysiłku w zakresie samoakceptacji, rozwoju osobistego i umiejętności radzenia sobie z wyzwaniami. Najważniejsze aspekty budowania własnej wartości to:

• samoakceptacja: uznanie i zaakceptowanie swoich mocnych i słabych stron, akceptacja swojego wyglądu, umiejętności i doświadczeń.
• poznawanie siebie: zrozumienie swoich wartości, przekonań, potrzeb i emocji. Refleksja nad tym, co naprawdę ważne.
• rozwijanie umiejętności i kompetencji: stałe dążenie do osobistego rozwoju, zdobywanie nowych umiejętności i wiedzy, które wzmacnia poczucie kompetencji i osiągnięć.
• ustawianie i osiąganie celów: stawianie sobie realistycznych celów i dążenie do ich realizacji, co buduje poczucie skuteczności i satysfakcji.
• pozbywanie się negatywnego myślenia: praca nad zmianą negatywnych wzorców myślenia na bardziej pozytywne i konstruktywne.
• praktykowanie samowiedzy: regularne poświęcanie czasu na samodzielne działania, które sprawiają przyjemność i relaksują, pomagają w budowaniu poczucia własnej wartości.
• dbanie o dobrostan fizyczny i psychiczny: zdrowe odżywianie, regularna aktywność fizyczna, dostateczna ilość snu i dbałość o zdrowie psychiczne.
• stawianie granic: uczenie się, jak ustalać zdrowe granice w relacjach z innymi, co jest kluczowe dla samooceny i szacunku do siebie.
• budowanie pozytywnych relacji: otaczanie się wspierającymi, inspirującymi ludźmi.
• praktykowanie wdzięczności: regularne zauważanie i docenianie tego, co masz i co osiągnąłeś.
• akceptowanie braku porównań: unikanie porównywania się z innymi.

Budowanie własnej wartości to proces, który wymaga czasu i cierpliwości, ale jest kluczowy dla ogólnego poczucia szczęścia, spełnienia i zdrowia psychicznego. Warunkuje on nie tylko odczuwanie większego zadowolenia z życia, ale również lepsze radzenie sobie ze stresem i wyzwaniami.

Różnice między samooceną a pewnością siebie

W kontekście własnej wartości warto jest dokonać rozróżnienia pomiędzy samooceną a pewnością siebie.

Samoocena:

• odnosi się do ogólnego osądu lub oceny, jaką mamy o sobie, swojej wartości i kompetencjach;
• łączy się z szacunkiem do siebie, pozytywną samooceną, miłością własną;
• to sposób, w jaki postrzegamy siebie i swoją wartość, który zaczyna kształtować się we wczesnym dzieciństwie;
• ocena ta jest wewnętrzna;
• wysoka samoocena oznacza pozytywny obraz siebie – poczucie bycia wartościowym z uznawaniem swoich mocnych stron i słabości;
• niska samoocena często wiąże się z negatywnym postrzeganiem siebie, krytyką i brakiem akceptacji dla własnych słabości.

Pewność siebie:

• wiąże się z zaufaniem do własnych zdolności w konkretnych sytuacjach lub zadaniach;
• to wiara w możliwość osiągnięcia własnych celów i zamierzeń;
• może być wysoka w niektórych obszarach (np. w pracy zawodowej) i niska w innych (np. w relacjach międzyludzkich);
• to sposób, w jaki myślimy o swoich umiejętnościach
• może się różnić w zależności od sytuacji.

Podczas gdy samoocenę sprowadzić można do ogólnej oceny siebie, pewność siebie dotyczy w dużej mierze wiary we własne umiejętności. Oba te aspekty są kluczowe dla poczucia własnej wartości, ale wymagają różnych strategii rozwoju i utrzymania. Budowanie własnej wartości to proces holistyczny, który obejmuje zarówno pracę nad samooceną, jak i wzmacnianie pewności siebie.

Z czego wynika niska samoocena?

Dlaczego ludzie zmagają się z niską samooceną? To, jak kształtuje się niska samoocena jest kwestią indywidulaną, ale do jej rozwinięcia mogą przyczyniać się pewne doświadczenia, w tym:

• negatywne doświadczenia z dzieciństwa: krytyka, brak akceptacji i wsparcia ze strony rodziców i innych osób znaczących mogą głęboko wpływać na obraz siebie, zniekształcając go.
• traumatyczne doświadczenia: traumy takie jak przemoc, nadużycia, rozstania, utrata bliskiej osoby, poważna choroba lub wypadek mogą prowadzić do poczucia bezradności, wstydu lub winy, co negatywnie wpływa na samoocenę.
• presja społeczna i porównania: porównywanie się z innymi – szczególnie w dobie mediów społecznościowych – może skutkować poczuciem niedoskonałości i niską samooceną.
• nadmierna samokrytyka: negatywny wewnętrzny dialog, nadmierne oczekiwania wobec samego siebie i ciągła samokrytyka sprzyjają rozwijaniu niskiej samooceny. Osoby z niską samooceną często mają trudności z akceptacją pochwał i skupiają się na swoich błędach lub słabościach.
• niepowodzenia w osiąganiu celów: trudności w osiąganiu ważnych celów osobistych, zawodowych lub edukacyjnych mogą wywoływać poczucie bycia niewystarczalnym i powodować niską samoocenę.
• problemy zdrowotne: problemy ze zdrowiem fizycznym i psychicznym, chroniczny stres i brak snu wpływają destrukcyjnie na codzienne funkcjonowanie i skutkują utratą poczucia kontroli nad życiem.
• trudności w relacjach: trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu zdrowych relacji, czy to w sferze osobistej, czy zawodowej, mogą prowadzić do poczucia odrzucenia i niskiej samooceny.

To, co wpływa na naszą samoocenę, różni się w zależności od osoby. U niektórych osób niska samoocena może rozwinąć się nagle, podczas gdy u innych będzie efektem długotrwałego procesu. W każdym z przypadków niskie poczucie własnej wartości może dawać o sobie znać szeregiem charakterystycznych oznak lub zachowań.

Niskie poczucie własnej wartości – jak je rozpoznać?

Osoby zmagające się z niskim poczuciem własnej wartości mają często tendencję do izolowania się. Z obawy przed oceną, krytyką i odrzuceniem unikają interakcji społecznych, samowolnie wycofując się z życia społecznego. Niska samoocena przekłada się na negatywny wizerunek siebie, nadmierną wrażliwość na krytykę, trudności w przyjmowaniu zmian, nieumiejętność radzenia sobie z porażką – może również skutkować zachowaniami agresywnymi i autoagresywnymi. Ponieważ niska samoocena pogarsza nie tylko funkcjonowanie społeczne, ale wpływa też negatywnie na ogólny dobrostan (może powodować objawy psychosomatyczne takie jak chroniczne zmęczenie, bóle głowy, problemy żołądkowe czy napięcie mięśniowe), szczególnie ważna jest umiejętność rozpoznania i zrozumienia tych objawów. Jeśli są one obecne i utrudniają codzienne funkcjonowanie, warto skorzystać ze wsparcia terapeutycznego lub specjalistycznego poradnictwa.

Strategie budowania własnej wartości

W zwiększaniu samooceny pomocne okazują się ćwiczenia takie jak: afirmacje, praktykowanie wdzięczności, nauka stawiania granic, rozwijanie umiejętności, trening kompetencji itp. Strategie te pomagają w przezwyciężaniu niskiej samooceny i budowaniu zdrowego obrazu siebie. Należą do nich m.in.:

• afirmacje: regularne powtarzanie pozytywnych wzmocnień może pomóc w zmianie negatywnego wewnętrznego dialogu. Wybierz afirmacje, które są dla Ciebie znaczące i odzwierciedlają Twoje wartości oraz cele, np. „Jestem wystarczająco dobry/dobra takim, jakim/jaką jestem”, „Mam moc, by zmieniać swoje życie”.
• dziennik wdzięczności: prowadzenie dziennika, w którym codziennie zapisujesz, za co jesteś wdzięczny, lub praktyka wdzięczności w innej formie, pomaga w skupieniu się na pozytywnych aspektach życia, wzmacnia pozytywne myślenie i docenianie siebie.
• stawianie granic: nauka asertywności i ustalania zdrowych granic w relacjach pomaga w budowaniu szacunku do siebie i pokazuje innym, że Twoje potrzeby i uczucia są ważne.
• rozwój umiejętności i zainteresowań: angażowanie się w działania, które rozwijają Twoje umiejętności i pasje, zwiększa pewność siebie i poczucie własnej wartości.
• uważność i medytacja: praktyki uważności i medytacji mogą pomóc w redukcji stresu i negatywnego myślenia. Ćwiczenia te uczą obecności w chwili obecnej i akceptacji siebie.
• ćwiczenia fizyczne: regularna aktywność fizyczna nie tylko poprawia zdrowie fizyczne i samopoczucie, ale podnosi także samoocenę m.in. za sprawą zwiększenia poziomu endorfin.
• dziennik osiągnięć: zapisywanie swoich sukcesów (nawet tych małych) przypomina o osiągnięciach i wzmacnia poczucie własnej wartości.
• samowiedza i refleksja: poświęcanie czasu na autorefleksję pogłębia rozumienie siebie, swoich wartości, przekonań i celów. Samowiedza jest kluczowa w budowaniu autentycznego poczucia własnej wartości.
• zmiana perspektywy i wyrozumiałość dla siebie: zamiast krytykować siebie za błędy warto potraktować je jako naukę i okazję do rozwoju.
• poszukiwanie wsparcia: rozmowy z terapeutą, dołączenie do grup wsparcia, czy dzielenie się uczuciami z zaufanymi przyjaciółmi lub rodziną to działania niezwykle pomocne w budowaniu samooceny.

Autorefleksja – wzmacnianie pozytywnego obrazu własnej osoby

Budowanie własnej wartości to proces wymagający czasu i zaangażowania. Kluczowe jest w nim zrozumienie przyczyn niskiej samooceny, analiza czynników, w wyniku których się pojawia lub wyzwalających ją okoliczności. Do zwiększania samooceny nie ma jednego uniwersalnego klucza – to, co działa w przypadku jednej osoby, może być nieskuteczne dla innej. Otwartość na eksperymentowanie z rożnymi strategiami jest pomocna w znalezieniu takiej, która najlepiej odpowiada indywidualnym potrzebom.

W procesie budowania własnej wartości nieodzowna jest autorefleksja, dla której poczynienia pomocne są pytania umożliwiające lepsze rozumienie siebie i wzmacnianie pozytywnego obrazu własnej osoby:

• Jakie są moje trzy największe mocne strony?

Skupienie się na własnych mocnych stronach pomaga docenić swoje unikalne cechy i talenty.

• Jakie sukcesy osiągnęłam/ osiągnąłem w ostatnim czasie?

Przypomnienie sobie niedawnych osiągnięć zwiększa poczucie sprawczości i własnej skuteczności.

• Co najbardziej w sobie lubię?

Refleksja na temat tego, co cenimy w sobie, sprzyja budowaniu pozytywnego obrazu siebie.

• Jakie wyzwania pokonałam/ pokonałem i czego się nauczyłam/ nauczyłem?

Analiza dotychczasowych wyzwań i wyciąganie z nich pozytywnych wniosków pozwala na uświadomienie sobie własnej siły i zdolności.

• Jakie są moje wartości i jak realizuję je w codziennym życiu?

Bycie świadomym własnych wartości i sposobów ich realizacji zwiększa poczucie celowości i spójności.

Jak znaleźć wartość w sobie?

Jak nauczyć się dbania o siebie, rozumienia swoich emocji i zaspokajania własnych potrzeb, by zwiększyć wiarę w siebie? Autorka serii „Wybieram siebie, by wybrać życie na miarę siebie” w Youniversity.be radzi, jak znaleźć wartość w sobie, docenić własne talenty i mocne strony. W wywiadzie dla Youniversity Agnieszka Kozak podkreśla, że adekwatne poczucie własnej wartości związane jest z ze stabilnym obrazem siebie, czyli zaufaniem do siebie, tzw. confidence, które jest z kolei czynnikiem warunkującym odporność psychiczną. Psychoterapeutka tłumaczy, że poczucia wartości u zdrowej, mającej rzetelny obraz siebie osoby, nie są w stanie zachwiać nawet negatywne okoliczności zewnętrzne. „Jeśli mamy zaufanie do siebie to strata nas nie rozbija (…) każda taka sytuacja nas (…) głęboko porusza, ale nie destabilizuje”.

Świadomość własnych zasobów

Agnieszka Kozak przekonuje, że ”mając świadomość swoich zasobów i potencjału, dbając o swoje potrzeby, nie dochodzimy do sytuacji dołka.”. „Dołek to jest sytuacja, w której osoba jest po prostu głodna, czyli ma niezaspokojone potrzeby. Jeżeli potrafimy adekwatnie o siebie dbać, to do takich sytuacji nie dochodzi (…), jeżeli spada nam poczucie własnej wartości, przychodzą krytyczne myśli, to to jest informacja, że siebie opuściliśmy. Trzeba wrócić do siebie i dbania o siebie.” – tłumaczy psychoterapeutka.

Agnieszka Kozak podkreśla, że najważniejsza dla budowania własnej wartości jest samoocena. Zbudować siebie to „zobaczyć, z czego składa się moja samoocena. Co ja o sobie myślę? Jak ja siebie widzę? Jak ja widzę swój potencjał? Co mnie stabilizuje? Czy mój obraz siebie jest zależny od tego, co mówią i robią inni i co się dzieje dookoła, czy jest niezależny od tego?”.

________________________________________________

Jak nauczyć się dbania o siebie, rozumienia swoich emocji i zaspokajania własnych potrzeb, by zwiększyć wiarę w siebie? Autorka serii „Wybieram siebie, by wybrać życie na miarę siebie” w Youniversity.be radzi, jak znaleźć wartość w sobie, docenić własne talenty i mocne strony.

W załączonym do serialu Agnieszki Kozak workbooku znajdziesz niezwykle pomocne w budowaniu wiary w siebie ćwiczenia, dzięki którym nauczysz się rozumienia własnych emocji, dbania o siebie, stawiania granic i dokonywania wyborów dających przepływ życia. Dołączone do serii materiały pozwolą Ci odkryć i zrozumieć swoje emocje, potrzeby i zdecydować, co jest dla Ciebie ważne i co chcesz robić inaczej, by odzyskać przestrzeń do bycia sobą.

Serial Agnieszki Kozak „Wybieram siebie, by wybrać życie na miarę siebie”, dostępny jest wyłącznie dla subskrybentów Youniversity. Już teraz wyrusz z nami w niezwykłą podróż do spotkania z własnymi emocjami, odkrycia i zrozumienia swoich potrzeb i zbudowania własnej wartości.

Zobacz również nową serię autorki „Trudny czas z nastolatkiem” dostarczającą rodzicom narzędzi i technik niezbędnych do zrozumienia i efektywnego wspierania nastolatków.

________________________________________________

Masz pytanie na temat wyzwań biznesowych związanych z rozwojem pracowników w Twojej firmie? Skontaktuj się z nami, a nasze ekspertki wspólnie z Tobą przeanalizują Twoje wyzwania i znajdą najbardziej wartościowe dla Twojej firmy rozwiązanie.