Myślenie krytyczne w biznesie – kompetencja przyszłości na rynku pracy

Ostatnia aktualizacja: 30.05.2024, Autorka: Ania Radzka

Chcemy widzieć szerzej, głębiej, mądrzej. Ustalać fakty, dotykać sedna, docierać do prawdy i oddzielać ją od fałszu. Jednak, aby móc odkrywać prawdę, postrzegać fakty takimi, jakie są, a nie jakie się wydają, konieczne jest myślenie krytyczne, które polega na stawianiu pytań, sprawdzaniu hipotez, mądrym kwestionowaniu, stosowaniu logiki i argumentacji. Myślenie krytyczne to także dostrzeganie różnic i refleksja pomocna w podejmowaniu bardziej trafnych decyzji. Dowiedz się, jak wykorzystać myślenie krytyczne w biznesie.

W Artykule:

• Początki myślenia krytycznego można odnaleźć już w starożytności, szczególnie w naukach Sokratesa, Platona i Arystotelesa i innych filozofów greckich, którzy kładli nacisk na znaczenie pytania, analizy i logicznego rozumowania.
• Z definicji ‘kritikos’ to zdolność dostrzegania różnic i wydawania sądów. Kluczowym pojęciem jest tu dostrzeganie, umożliwiające poszerzenie perspektywy patrzenia na świat.
• Myślenie krytyczne, które polega na stawianiu pytań, sprawdzaniu hipotezy, mądrym kwestionowaniu, stosowaniu logiki i argumentacji, to także umiejętność dostrzegania różnic i refleksja pomocna w podejmowaniu bardziej trafnych decyzji.
• Zdolność myślenia krytycznego pozwala na podejmowanie bardziej świadomych, przemyślanych i trafnych decyzji, zarówno w życiu zawodowym, jak i osobistym. Pomaga również w adaptacji do zmieniających się okoliczności i złożonych problemów.
• Myślenie krytyczne jest niezastąpione dla efektywnego rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji i innowacji. W praktyce biznesowej wykorzystywać je można w takich obszarach jak analiza, planowanie strategiczne czy innowacja.

Spis treści:

1. Myślenie krytyczne kompetencją przyszłości
2. Geneza myślenia krytycznego
3. Myślenie krytyczne jako zdolność dostrzegania różnic i opiniowania
4. Myślenie krytyczne w procesie decyzyjnym
5. Jak zacząć myśleć krytycznie?
6. Fakty, opinie czy intuicja
7. Kim jest odważny lider?
8. Pomyśl zanim pomyślisz, czyli na czym opiera się myślenie krytyczne
9. Jak wykorzystać myślenie krytyczne w biznesie?

Zobacz też: 12 obszarów koncentracji HR przyszłości

Myślenie krytyczne kompetencją przyszłości

Myślenie krytyczne jest obecnie jedną z najbardziej poszukiwanych umiejętności na rynku pracy. To kompetencja przyszłości doceniana przez liderów globalnych korporacji i przedstawicieli biznesu. Jest także przedmiotem wykładanym na wiodących światowych uczelniach, a zarazem pożądaną pozycją profesjonalistów w ich CV.

Myślenie krytyczne to nie tylko nieoceniona kompetencja w edukacji i pracy zawodowej, ale również w życiu codziennym. Umożliwiające głębsze rozumienie i skuteczne rozwiązywanie problemów myślenie krytyczne sprzyja podejmowaniu trafnych decyzji opartych na analizie, wyciąganiu wniosków i umiejętności prognozowania. Czym charakteryzuje się myślenie krytyczne i dlaczego jest tak ważne w naszym w życiu?

Geneza myślenia krytycznego

Początki myślenia krytycznego można odnaleźć już w starożytności, szczególnie w naukach Sokratesa, Platona i Arystotelesa i innych filozofów greckich, którzy kładli nacisk na znaczenie pytania, analizy i logicznego rozumowania. W średniowieczu i renesansie myślenie krytyczne rozwijało się dzięki pracom takich myślicieli jak Tomasz z Akwinu i Francis Bacon. Ten ostatni, uznawany za ojca empiryzmu, podkreślał znaczenie eksperymentowania i obserwacji w nauce, co przyczyniło się do rozwoju naukowego metody badawczej. W epoce Oświecenia, filozofowie tacy jak Immanuel Kant i John Locke rozwijali i promowali ideę krytycznego myślenia, argumentując na rzecz niezależności myśli i sceptycyzmu wobec autorytetu. W XX wieku, myślenie krytyczne zyskało na znaczeniu w edukacji i nauce, dzięki pracom takich teoretyków jak John Dewey, który przekonywał, że jest ono kluczowym elementem edukacji demokratycznej i społeczeństwa obywatelskiego.

Obecnie potrzeba szerokiej perspektywy postrzegania i sięgania głębiej zaspokajana jest myśleniem krytycznym, które polega na skupieniu, zatrzymaniu się i refleksji. Myślenie krytyczne jest uznawane również za niezbędną umiejętność w edukacji, pracy zawodowej i życiu codziennym, pozwalającą na analizę informacji, rozwiązywanie problemów i podejmowanie uzasadnionych decyzji.

Myślenie krytyczne jako zdolność dostrzegania różnic i opiniowania

W dzisiejszych czasach wszystkie działania biznesowe – w szczególności te podejmowane przez liderów, wymagają przemyślanego podejścia. Z pomocą w skutecznym zarządzaniu przychodzi na co dzień myślenie krytyczne. Ułatwia ono logiczne wnioskowanie, podejmowanie trafnych decyzji, lepszą argumentację, skuteczniejsze negocjacje i bardziej precyzyjną komunikację. Umożliwia również obronę przed manipulacją i sprzyja osiągnięciu i zachowaniu dobrostanu zarówno w pracy, jak i w życiu prywatnym.

Z definicji ‘kritikos’ to właśnie zdolność dostrzegania różnic i wydawania sądów. Kluczowym pojęciem jest tu dostrzeganie, umożliwiające poszerzenie perspektywy patrzenia na świat. Obejmuje ono umiejętność analizy, oceny i interpretacji informacji, co pozwala na zrozumienie i docenienie subtelnych różnic i niuansów w argumentach, danych, opiniach i teoriach. Na myślenie krytyczne składają się m.in.:

• Analiza: myślenie krytyczne wymaga rozkładania skomplikowanych koncepcji na mniejsze, bardziej zrozumiałe części, co pozwala lepiej zrozumieć ich strukturę i funkcjonowanie.
• Ocena dowodów: krytyczne podejście do informacji obejmuje ocenę wiarygodności, jakości i relewancji dostępnych dowodów, danych lub źródeł.
• Rozróżnianie faktów od opinii: kluczowa w myśleniu krytycznym jest umiejętność rozróżnienia obiektywnych faktów od subiektywnych opinii, co ma istotne znaczenie dla procesu podejmowania decyzji i formułowania wniosków.
• Wykrywanie błędów: dostrzeganie błędów logicznych i uprzedzeń w argumentach innych osób, a także w swoim własnym myśleniu.
• Otwartość na nowe perspektywy: myślenie krytyczne wymaga otwartości na różne punkty widzenia i gotowości do zmiany własnych przekonań w świetle nowych dowodów lub argumentów.
• Rozumienie kontekstu: zrozumienie, jak kontekst kulturowy, historyczny, społeczny lub emocjonalny może wpływać na informacje i ich interpretację.
• Strukturalizowanie argumentów: budowanie i analizowanie argumentów w sposób logiczny i spójny.
• Komunikacja i dyskusja: wyrażanie własnych myśli w jasny sposób i prowadzenie konstruktywnych dyskusji z uwzględnieniem różnych punktów widzenia.

Myślenie krytyczne w procesie decyzyjnym

Chcemy widzieć szerzej, głębiej, mądrzej. Ustalać fakty, dotykać sedna, docierać do prawdy i oddzielać ją od fałszu. Jednak, aby móc odkrywać prawdę, postrzegać fakty takimi jakie są, a nie jakie się wydają, konieczne jest myślenie krytyczne, które polega na stawianiu pytań, sprawdzaniu hipotez, mądrym kwestionowaniu, stosowaniu logiki i argumentacji. To także dostrzeganie różnic i refleksja pomocna w podejmowaniu bardziej trafnych decyzji. Myślenie krytyczne w procesie decyzyjnym sprowadzić można do kilku kluczowych elementów:

• Analiza informacji: myślenie krytyczne wymaga dokładnej analizy dostępnych informacji. Obejmuje to rozpoznawanie istotnych danych, rozumienie ich kontekstu i znaczenia.
• Ocena dowodów: ocenianie wiarygodności, jakości i relewancji dowodów, które mogą wpłynąć na decyzję. Krytyczne myślenie pomaga identyfikować błędy, uprzedzenia oraz niekompletne lub mylące informacje.
• Rozważanie alternatyw: myślenie krytyczne pomaga w rozważaniu różnych opcji i alternatywnych scenariuszy, zanim zostanie podjęta ostateczna decyzja.
• Przewidywanie konsekwencji: krytyczne myślenie obejmuje przewidywanie potencjalnych wyników różnych wyborów i decydowanie na podstawie potencjalnych korzyści i ryzyka.
• Logiczne wnioskowanie używanie logicznego wnioskowania do łączenia informacji i wyciągania spójnych wniosków, które wspierają proces decyzyjny.
• Unikanie pułapek myślowych: rozpoznawanie i unikanie pułapek myślowych, takich jak potwierdzanie własnych uprzedzeń, efekt grupowego myślenia czy nadmierne uproszczenia.
• Komunikacja i dyskusja: efektywne komunikowanie się z innymi w celu uzyskania różnych perspektyw i opinii, które mogą wzbogacić proces decyzyjny.
• Samoregulacja kontrolowanie emocji i uprzedzeń, które mogą nieświadomie wpływać na decyzje, oraz bycie otwartym na zmianę własnego stanowiska w świetle nowych informacji.
• Refleksja: regularna refleksja nad podejmowanymi decyzjami, ich skutkami i procesem, który do nich prowadził, co pozwala na ciągłe udoskonalanie umiejętności decyzyjnych.

Jak zacząć myśleć krytycznie?

Myślenie krytyczne to narzędzie, które pozwala na podejmowanie bardziej świadomych, przemyślanych i trafnych decyzji, zarówno w życiu zawodowym, jak i osobistym. Pomaga również w adaptacji do zmieniających się okoliczności i złożonych problemów.

Jak zacząć myśleć krytycznie? W serialu Myślenie Krytyczne w serwisie Youniversity o tym, jak stać się myślicielem krytycznym, a nie zwykłym krytykantem, mówi Artur Negri. Jego rady brzmią:

1. Zadawaj pytania krytyczne, np.: „A jeśli jest inaczej?”.
2. Argumentuj i proś o argumenty.
3. Oddzielaj fakty od opinii – spieraj się z opiniami, a fakty przyjmuj takie, jakie są.
4. Poszukuj dowodów.
5. Nie krytykuj – doceniaj inny punkt widzenia, spieraj się z problemami, a nie z ludźmi.

W myśleniu krytycznym dowodami są fakty, a nie opinie. Dzięki umiejętności szukania dowodów potrafimy wydawać na ich podstawie trafniejsze decyzje. Czy zatem subiektywna opinia prezesa firmy powinna być wystarczającym dowodem słuszności dla pracowników? Niekoniecznie. Mimo to, nadal w wielu organizacjach to właśnie te opinie są decydujące. Określają, co przyjmowane jest jako słuszne, dobre i prawdziwe. Poszukując prawdy, warto jednak zadać sobie odpowiednie pytania i sprawnie oddzielać fakty od opinii.

Fakty, opinie czy intuicja

Na nasz sposób formułowania poglądów i podejmowania decyzji wpływają liczne pułapki myślenia, inaczej zakłócenia poznawcze, którym ulegamy. Sformułowana przez Arystotelesa, najbardziej znana definicja mówi, że „prawda to zgodność faktów z rzeczywistością”. Jednak uchwycenie rzeczywistości jako takiej, która jest pojęciem abstrakcyjnym, sprawia wielką trudność.

Czy przez to jesteśmy skazani na poruszanie się jedynie wśród opinii i przeczuć? Dzięki myśleniu krytycznemu potrafimy wyjść poza status quo, czyli poza to, co znane. Zadaj sobie pytanie: „Co byś zrobił, gdybyś się nie bał?”. Odpowiedź na nie pozwoli Ci „wyjść z pudełka” i spojrzeć na siebie z innej perspektywy – posiadania odwagi do stawiania pytań, poszukiwania prawdy i myślenia samodzielnego.

Kim jest odważny lider?

Artur Negri wskazuje na cztery kompetencje odwagi, które cechują odważnego lidera: odpowiedzialność, ciekawość, dzielenie się władzą oraz nie unikanie trudności. Odwaga ta bierze się z nas samych, z szacunku dla własnej autonomii.

Ludzi, dla których bezpieczeństwo jest szczególnie ważne, a do działania mobilizuje ich minimalizowanie ryzyka i niepewności, motywuje przewidywalność. Myślenie krytyczne będzie sprawiało im więcej wyzwań, a wychodzenie poza status quo będzie utrudnione, ale nie niemożliwe. Osoby z takim podejściem są również bardzo potrzebne w każdej organizacji.

Pomyśl zanim pomyślisz, czyli na czym opiera się myślenie krytyczne

Myślenie to intelektualny wysiłek, który nie zawsze chce się podejmować. Krytyczne myślenie to nie tylko narzędzie i zasady logiki, ale przede wszystkim postawa, budowana na trzech fundamentach:

• Prawdzie – to co jest naprawdę, a nie wydaje się, że jest
• Autonomii – ja to ja, ty to ty, słuchajmy siebie
• Pokorze – nie zakochuj się w swoim przekonaniu

Jak wykorzystać myślenie krytyczne w biznesie?

Dzięki krytycznemu myśleniu jesteś w stanie lepiej rozumieć siebie i organizację, w której działasz. Identyfikujesz błędy i oceniasz, co zadecydowało o osiągnięciu porażki, a także sukcesu. W sposób otwarty i kreatywny podchodzisz do problemów i wyzwań. Potrafisz dokonać analizy faktów i opinii, a na tej podstawie podejmować trafne decyzje, czyli takie, które okażą się dobre z perspektywy czasu. Kiedy zbłądzisz, wiesz jak wrócić na właściwy kurs. Słuchasz innych i widzisz wartość w ich odmiennym postrzeganiu.

Myślenie krytyczne jest niezastąpione dla efektywnego rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji i innowacji. W praktyce biznesowej wykorzystywać je można w takich obszarach jak:

• Analiza problemów i wyzwań – myślenie krytyczne niezbędne jest dla pogłębionej analizy problemów biznesowych. Obejmuje identyfikację przyczyn problemów, zamiast skupiania się jedynie na ich symptomach.
• Strategiczne planowanie – myślenie krytyczne pomaga w planowaniu strategicznym, umożliwiając ocenę różnych scenariuszy, przewidywanie potencjalnych przeszkód i tworzenie bardziej kompleksowych planów działań.
• Podejmowanie decyzji – myślenie krytyczne służy do oceny opcji i podejmowania przemyślanych decyzji. Obejmuje to analizę danych, ocenę ryzyka oraz rozważanie krótko- i długoterminowych konsekwencji.
• Innowacje i rozwój produktów – myślenie krytyczne może inspirować do innowacji, pomagając w identyfikacji luk na rynku, tworzeniu nowych produktów lub usprawnianiu istniejących.
• Ocena ryzyka – wykorzystanie myślenia krytycznego do dokładnej oceny ryzyka biznesowego pozwala na lepsze zarządzanie i minimalizację potencjalnych problemów.
• Komunikacja i negocjacje: w komunikacji biznesowej i negocjacjach, myślenie krytyczne pomaga w analizować argumenty, rozpoznawać manipulacje i budować przekonujące argumenty.
• Zarządzanie zasobami ludzkimi: w zarządzaniu personelem, myślenie krytyczne jest przydatne w ocenie wydajności, rozwoju talentów i rozwiązywaniu konfliktów.
• Analiza rynku i trendów: myślenie krytyczne pozwala na lepsze zrozumienie dynamiki rynku, trendów oraz potrzeb i zachowań klientów.
• Ulepszanie procesów: pomaga w identyfikacji obszarów do poprawy w procesach biznesowych, co przyczynia się do zwiększenia efektywności i redukcji kosztów.
• Uczenie się i Adaptacja: w świecie biznesu, który szybko się zmienia, myślenie krytyczne jest kluczem do ciągłego uczenia się i adaptacji.

________________________________________________

Wykorzystanie myślenia krytycznego w biznesie wymaga świadomego wysiłku, aby regularnie kwestionować założenia, analizować dane i informacje z różnych źródeł oraz być otwartym na nowe pomysły i perspektywy. Jest to umiejętność, która może być rozwijana i wzmocniona przez praktykę i doświadczenie.

Więcej o korzyściach myślenia krytycznego znajdziesz w serialu Myślenie Krytyczne w serwisie Youniversity, gdzie czekają na Ciebie setki materiałów wideo, eksperci i narzędzia, które zrewolucjonizują sposób, w jaki pracujesz i w jaki żyjesz.

Na platformie Youniversity  znajdziesz ponad 90 kursów w 9 kategoriach: przywództwo, i zarządzanie, zarządzanie projektami, komunikacja i relacje, wellbeing, doskonalenie operacyjne; a także: prezentacje, raporty, szablony i workbooki; konferencje i sesje live, quizy i notatki ułatwiające dokumentowanie postępów i systematyczne uczenie się. W zdobywaniu wiedzy będzie wspierał Cię na co dzień asystent nawyków – narzędzie usprawniające planowanie i realizację Twoich celów zawodowych i osobistych.

Serwis rozwojowy Youniversity to Twój partner w skutecznym rozwoju.

________________________________________________

Masz pytanie na temat wyzwań biznesowych związanych z rozwojem pracowników w Twojej firmie? Skontaktuj się z nami, a nasze ekspertki wspólnie z Tobą przeanalizują Twoje wyzwania i znajdą najbardziej wartościowe dla Twojej firmy rozwiązanie.